W obecnych czasach przedsiębiorstwa toczą wyścig o spełnienie oczekiwań klientów. Niejednokrotnie wydają się one bardzo wygórowane i wymagają od organizacji zapewnienia najwyższej jakości procesów. W takiej sytuacji pomocną dłoń wyciąga koncepcja SPC (Statistical Process Control), czyli statystyczna kontrola procesu.

 

Na czym polega ta metoda?

 

SPC to jeden z instrumentów zarządzania jakością wspierający wnikliwą obserwację zjawisk zachodzących w przedsiębiorstwie, poprzez wykorzystanie różnorodnych technik i narzędzi statystycznych. Oczywiście działania te prowadzone są na podstawie gromadzonych danych, które pozwalają na zbadanie oraz weryfikację odchyleń od funkcjonujących standardów, a także szybką reakcję jeszcze przed pojawieniem się ewentualnych niezgodności, wad oraz problemów. Statystyczna kontrola procesu pozwala na identyfikację zmienności jaka występuje w procesach, a także pośrednio wspiera w osiągnięciu ich stabilności oraz powtarzalności.

PIONIERZY STATISTICAL PROCESS CONTROL SP

 

SPC

Po raz kolejny wśród nazwisk twórców i propagatorów kluczowych metod jakości (ale nie tylko) pojawia się postać Deminga. U boku Edwardsa stanął równie sławny kompan Walter Shewhart, który jako pierwszy wdrożył bezpośrednio metodę w przemyśle automotive, w jednym z amerykańskich przedsiębiorstw. Co ciekawe, geneza koncepcji była przełomowym odkryciem. Drugi z naukowców zaobserwował, że zależności występujące w procesach przemysłowych różnią się od procesów naturalnych, a ponadto dane pomiarowe nie zawsze można ułożyć przy pomocy rozkładu Gaussa. Był to tym samym punkt zwrotny do opracowania innej wizji i ścieżki metod, które pozwolą na odpowiednie sterowanie procesami oraz ich jakością. Wieńcząc rys historyczny SPC, w latach 50 i 60 XX wieku, metoda została rozpowszechniona nadając nowy trend na zapewnienie jakości.

BAZOWE NARZĘDZIA STATYSTYCZNEJ KONTROLI PROCESU

 

Statystyczna kontrola procesu

Zanim jednak przejdziemy do samych narzędzi, warto podkreślić jedną rzecz. Choć na pierwszy rzut oka wydaje się, że SPC to sama statystyka, cały proces tak naprawdę wymaga odpowiedniego przygotowania, zaangażowania, a także poszukiwania ciągłej perspektywy poprawy. Chcąc skupić się na badaniu zdolności procesu, rozpoznaniu wad oraz wadliwości, poznaniu przyczyn rozchwiania organizacyjnego itd. należy najpierw wyjść od określenia standardu zbierania danych. Należy określić: w jaki sposób dane będą gromadzone, ilości próbek, frakcji, częstotliwość prowadzonych analiz, system weryfikacji błędów grubych, a także oczywiście co jest celem pomiaru.

 

Mówiąc o narzędziach SPC pewnie większości przychodzi na myśl prowadzenie kart kontrolnych, faktycznie stanowią one przodujący element, jednak u ich boku znajduje się również histogram, diagram korelacji, czy diagram Pareto. Warto również w tym miejscu wymienić kluczowe wskaźniki Cp oraz Cpk. Choć nie można ich nazwać narzędziami, to stanowią część Statistical Process Control, która pozwala lepiej zrozumieć jak zachowuje się proces.

Karty kontrolne

 

Karta kontrolna jest graficznym przedstawieniem procesu w czasie. Pozwala na śledzenie oraz interpretację zmienności, a także definiowanie ich przyczyn. Układ wykresu prezentuje standardowo dwie osie, gdzie X stanowi numer porządkowy próbki, natomiast Y określa wartości pomiarowe. Uzupełnieniem graficznym prezentacji są trzy linie: górna linia kontrolna (GLK lub UCL Upper Control Line), dolna linia kontrolna (DLK lub LCL Lower Control Line) oraz linia centralna. Wspomniane linie pozwalają na śledzenie trendów wyników oraz rejestrowanie wykroczeń. Jeżeli wyniki pomiarów znajdują się w ich granicach lub nie tworzą określonej sekwencji (Cykliczność, Run, Trend) oznacza to, że proces jest stabilny. Do wykonania kart kontrolnych wykorzystuje się różne miary statystyczne, w zależności od potrzeb analitycznych może to być: średnia arytmetyczna, media, odchylenie standardowe, rozstęp lub liczba niezgodności. Statystyki te wyznaczane są z próbek o określonej liczebności na wybranych cechach procesu lub wyrobu. Ich pobieranie następuję w wyznaczonych, regularnych odstępach.

 

 

 

 

Wskaźniki Statystycznej Kontroli Procesu

 

Cp często nazywa się zdolnością potencjalną, ponieważ wskazuje, co można uzyskać z procesu, jeżeli zostanie idealnie wyśrodkowany. Wskaźnik ten określa rozkład wyników pomiarów, mówiąc o tym, jaki jest stosunek szerokości przedziału tolerancji (obszar B ) do sześciu odchyleń standardowych procesu (obszar A ).

 

Natomiast Cpk nazywa się zdolnością rzeczywistą, ponieważ informuje o rzeczywistym poziomie wadliwości, jaki prawdopodobnie wystąpi w związku ze zbyt dużym rozrzutem oraz niewłaściwym wyśrodkowaniem procesu. Cpk wskaże w jakim kierunku przemieszczają się wyniki (w lewą lub prawą stronę od średniej).

 

Chcąc przenieść interpretację wyników wskaźników na kondycję procesu, jeżeli Cp = Cpk mamy do czynienia ze stabilnym procesem, jeżeli wyniki te są bliskie wartości 2 jest on niemalże idealny, natomiast jeśli dalej są równe sobie, ale wartości wynoszą około 0,5 jest to informacja, aby pracować nad rozrzutem danych.

 

Więcej informacji na temat rodzajów kart kontrolnych, pozostałych narzędzi Statystycznej Kontroli Procesu oraz Wskaźników znajdziesz w kursie online: Six Sigma – zarządzanie odchyleniami oraz Wszechstronny Inżynier Jakości

KILKA PRAKTYCZNYCH PORAD O WDROŻENIU SPC

 

Statystyczna kontrola procesu2

Choć cała koncepcja może wydawać się trudna, można ją zastosować bez przeszkód w procesach produkcyjnych, jak i usługowych. Jeżeli zależy Ci na rzetelnej kontroli, pamiętaj, że musisz zdecydować co chcesz weryfikować, skupiając się na kluczowych charakterystykach, a nie mierząc wszystko co się da.

 

Dokonując pomiarów oraz prowadząc analizy statystyczne zwróć również uwagę na to jaką wagę ma sprawność i stabilność sposobu mierzenia. MSA (ang. Measurement System Analysis) – to analiza systemu pomiarowego, która ma na celu określenie zmienności procesu pomiarowego. Korzystając z tej metody sprawdzisz takie parametry jak: powtarzalność, odtwarzalność (GRR), dokładność, liniowość i stabilność, dokonując poniekąd kontroli jakości sprzętu pomiarowego, standardów pracy operatorów, a także warunków otoczenia.

 

Chcąc zapewnić skuteczność działań, powodzenie będzie zależało od zaangażowania, pracy zespołowej, a także cykliczności przeglądów. Wiąże się z tym konkretny podział odpowiedzialności, stały system rejestrowania oraz archiwizowania danych, analizy i ustalanie działań korygujących, bądź usprawniających w oparciu o wspólne burze mózgów i dyskusje.

 

Statystyczna Kontrola Procesu niesie za sobą szereg korzyści dla organizacji procesów przedsiębiorstwa. Skłania do działania prewencyjnego, przewidywania zjawisk, a także kontroli zmienności, tym samym dając szansę na eliminację błędów jeszcze przed ich potencjalnym wystąpieniem.

O autorze

Aleksandra Jarek

Aleksandra Jarek

Absolwentka Akademii Górniczo – Hutniczej w Krakowie, kierunku Zarządzanie i Inżynieria Produkcji, pierwszej w Polsce specjalizacji Lean Manufacturing na studiach stacjonarnych II stopnia. W swojej karierze zawodowej pracowała jako Konsultant i Specjalista ds. Lean, a także Kierownik organizacji produkcji i kontroli jakości. Doświadczenie budowała odwiedzając przeszło 60 zakładów produkcyjnych, a także uczestnicząc w wielu konferencjach tematycznych. Obecnie prowadzi niezależną działalność usługowo-handlową związaną z technikami organizacji pracy oraz metodyką Lean.